Pokrzywa zwyczajna to w łacinie Urtica dioica. Jej nazwa pochodzi od łacińskiego uro – palę, piekę, parzę. Myślę, że od tej strony każdy z nas poznał pokrzywę już w dzieciństwie. Ja słyszałam w tych mało przyjemnych momentach od babci i mamy, że poparzenie pokrzywy jest dobre dla zdrowia i wzmacnia odporność. Wtedy brałam to jako pocieszenie – dziś wracam do tematu bardzo zaciekawiona, bo okazuje się, że pokrzywa jest niezwykle cenną rośliną leczniczą i kosmetyczną. To, co nas parzy w kontakcie z nią to obecny w liściach kwas mrówkowy – w ten sposób pokrzywa broni się przed zjedzeniem. Nie wszystkim to jednak przeszkadza – np. bydło ze smakiem wcina pokrzywy intuicyjnie korzystając z ich bogatego składu. A kiedy zostawimy ścięte pokrzywy na jakiś czas, żeby trochę zwiędły i przestały tak mocno parzyć, wszystkie inne zwierzaki (np. kury) chętnie ładują pokrzywę do dzioba.
I nie ma się im co dziwić, bo pokrzywa jest bogata w cenne składniki:
kwasy organiczne,
witaminy C, K, B2 i kwas pantotenowy,
flawonoidy,
garbniki,
karotenoidy,
ksantofil,
chlorofile,
fitosterole,
związki aminowe (m.in. histaminę, acetylocholinę i serotoninę)
sole mineralne (w tym żelazo)
inne niepoznane jeszcze związki podnoszące odporność organizmu na infekcje.
Jak pokrzywa wpływa na zdrowie?
Uważana jest za roślinę „czyszczącą krew”. Na to miano zasłużyła, dzięki temu, że hamuje resorpcję zwrotną i wyraźnie zmniejsza eliminację chlorków, mocznika i szkodliwych produktów przemiany materii. Przetwory z pokrzywy poprawiają trawienie, ułatwiają przyswajanie pokarmów, a także zmniejszają stany zapalne przewodu pokarmowego. Dzięki temu, że pobudza pracę trzustki (jest jednym z niewielu ziół , które posiada takie właściwości!) jest rekomendowana dla cukrzyków w celu obniżenia poziomu cukru we krwi. Wykazuje synergizm z innymi surowcami zielarskimi, które mają działanie przeciwcukrzycowe.
Zarówno liście jak i korzenie pokrzywy obniżają ciśnienie krwi. Mają rozkurczowy wpływ na mięśnie naczyń krwionośnych, dzięki czemu poprawiają ukrwienie, a co za tym idzie lepsze doprowadzanie tlenu i szybsze usuwanie metabolitów.
Pokrzywę, a szczególnie sok ze świeżego zioła, zaleca się przy anemii. Zwiększa poziom hemoglobiny i liczbę czerwonych krwinek. Od dawna zaleca się ją dawcom krwi, jako naturalną i wysoce skuteczną suplementację oraz kobietom w ciąży, gdy zapotrzebowanie na żelazo jest zwiększone.
Co ciekawe pokrzywa jest w stanie zmniejszyć objawy przy sezonowych alergiach, takie jak katar sienny czy egzemę. Badania udowadniają, że zawiera związki, które wykazują właściwości przeciwhistaminowe. Dlatego warto stosować pokrzywę – zarówno doustnie, jak i zewnętrznie przy wszelkich zmianach skóry, które pojawiają się na tle alergicznym. Niektórzy zielarze zalecają ją także przy atopowym zapaleniu skóry.
Od setek lat stosuje się pokrzywę, jako lek w przypadku stanów zapalnych dróg moczowych, przy zbyt małej ilości wydalania moczu, pomocniczo w kamicy moczowej. Wyciągi z liści pokrzywy mają działanie moczopędne, dzięki czemu ułatwiają usuwanie toksyn. Badania potwierdzają także bardzo dobre efekty w w hamowaniu przerostu prostaty, a nawet łagodzenie skutków chemioterapii. Przetwory z pokrzywy stosuję się od stuleci w infekcjach kobiecych narządów rodnych.
W medycynie ludowej wykorzystuje się ją w celu podniesienia odporności nie tylko u dorosłych, ale także u małych dzieci. Badania potwierdzają zawartość substancji pobudzających produkcję interferonu oraz działanie poprawiające odporność! Można wykorzystać napar, odwar albo przyrządzić miód pokrzywowy.
Jak stosować pokrzywę?
Pokrzywę możemy dostać w sklepach zielarskich i aptekach w postaci suszonej oraz soku, ale można ją zjadać także na surowo! Wiosna to idealny czas na wykorzystanie świeżych liści. Do suszenia zbiera się je od czerwca do września. Zebrane samodzielnie i odpowiednio wysuszone liście smakują znacznie lepiej od tych zapakowanych w saszetki. Należy wybierać albo młode, niskie rośliny albo zrywać tylko górne, świeże liście. W starych znajdują się szkodliwe dla nerek cystolity.
Świeżą pokrzywę można dodać do sałatki, dorzucić do jajecznicy albo poddusić tak jak szpinak, a także zaparzyć i wypijać po posiłkach. Z suszonego zioła można wykonać odwary, miód pokrzywowy, mieszanki ziół w rekonwalescencji wątroby i chorobach jelit.
Miód pokrzywowy: sproszkować równe ilości liści pokrzywy i liści orzecha włoskiego w młynku. Do 500 g lekko ogrzanego, płynnego miodu dodać 3-4 łyżki sproszkowanych ziół i starannie wymieszać. Przyjmować doustnie po 1 łyżeczce do 1,5 łyżeczki 2-3 razy dziennie po jedzenie. Jest to środek wzmacniający mechanizmy obronne organizmu.
Pokrzywa w kosmetyce
Z pewnością spotkaliście się z szamponem pokrzywowym. Wyciągi z pokrzywy mają bardzo dobry wpływ na skórę głowy, mieszki włosowe oraz gruczoły łojowe i potowe, a co za tym idzie, na stan włosów. Jeżeli wyciąg jest wysokiej jakości i dodany w odpowiednim stężeniu z pewnością jest w stanie wpłynąć pozytywnie na wygląd naszych włosów. Samodzielnie przygotowane odwary z pokrzywy można stosować jako tonik do przemywania skóry głowy w łupieżu i łojotoku oraz przeciw wypadaniu włosów. Po zastosowaniu płukanek włosy stają się bardziej miękkie i elastyczne.
Odwar z pokrzywy do włosów przetłuszczających się i z łupieżem:
2-2,5 łyżki ziela zalać 2 szklankami gorącej wody. Gotować na malutkim ogniu pod przykryciem przez 5 minut. Przecedzić i po ostygnięciu zastosować jako tonik do skóry głowy.
Płukanka przeciw wypadaniu włosów oraz dla poprawy ich wyglądu:
100 g posiekanych liści zalać 0,5 litra gorącej wody. Po ostudzeniu dodać 0,5 litra 4% octu. Stosować codziennie przez 10 dni, przed aplikacją podgrzać.
Ze względu na właściwości przeciwalergiczne i odtruwające pokrzywa może okazać się ważnym ziołem w pielęgnacji cery. Wiele problemów skórnych wiąże się z nieodpowiednią dietą, która prowadzi do zalegania toksyn w organizmie. Z drugiej strony, choć na pierwszy rzut oka, sami tak tego nie oceniamy, zmiany skórne często wiążą się z nietolerancją czy alergią na niektóre pokarmy, co często uświadamiamy w gabinecie. I w tym przypadku pokrzywa stosowana doustnie i zewnętrznie ma ogromny potencjał do poprawy wyglądu skóry. Żeby zobaczyć pozytywne efekty należy wypijać trzy szklanki naparu z pokrzywy (świeżej lub suszonej) przez co najmniej dwa tygodnie.
Wszechstronna pokrzywa w innych dziedzinach życia
Czy wiecie, że zanim dotarła do nas bawełna pokrzywę wykorzystywano jako surowiec włókienniczy? Tworzono z niej ubrania, pościele i obrusy, liny i sieci rybackie. Dziś jest potencjalnym zamiennikiem dla bawełny, której uprawa uderza w środowisko.
Pokrzywę wykorzystuje się także w ogrodnictwie. Można sporządzić nawóz, intensywny i niezbyt przyjemny w zapachu, ale za to wspaniale odżywczy dla roślin. Łatwiejszy w sporządzeniu i mniej aromatyczny jest wyciąg z pokrzywy. Nastawia się go na krótszy czas i opryskuje rośliny, które padły ofiarą szkodników.
Gdzieś nam umyka wiedza, która pozwala na wykorzystanie na pozór bezużytecznych chwastów. Szukamy egzotycznych środków na różne dolegliwości, a pod nosem mamy taką wszechstronną, wspaniałą roślinę.
Mam nadzieję, że przypomniałam i przekonałam Was do pokrzywy, a parzący kwas mrówkowy już Was tak łatwo nie zrazi.
Na koniec powiem tylko, że pokrzywa w naturalnej formie bardzo rzadko powoduje jakiekolwiek uczulenia, nawet przy długotrwałym (kilkumiesięcznym przyjmowaniu). W niektórych badaniach pojawiły się alergie wtedy gdy była podawana w znacznie większych dawkach w postaci kapsułek. Przy zastosowaniu domowych przetworów ryzyko, że pojawi się niekorzystna reakcja jest minimalne.
Bibliografia:
1. Pom J Life Sci 2015, Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) – charakterystyka botaniczna,
biochemiczna i właściwości prozdrowotne; Karolina Jakubczyk, Katarzyna Janda, Sylwia Szkyrpan, Izabela Gutowska, Jolanta Wolska
2. A. Ożarowski, W. Jaroniewski; "Rośliny lecznicze" i ich praktyczne zastosowanie, IWZWZ, Warszawa 1989
3. K. Mikołajczyk, A. Wierzbicki; "Zioła", Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1987
4. B. Hlava, F. Stary, F. Pospisil; "Rośliny kosmetyczne", Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1984
5. M. Molski; "Nowoczesna Kosmetologia", PWN, Warszawa 2014